کد مطلب:12035 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

چند سالي است در گيلان حوادث ناگوار رخ ميدهد; چند تحليل وجود دارد: عدهاي ميگويند به خاطر گناه است و عدهاي ميگويند بر اثر ربا يا ندادن زكات است. آيا اين تحليلها از نظر قرآن كريم درست است؟

ربا يا ندادن زكات و مانند آن از مصاديق گناه است. لذا هر دو تحليل يكي است. اينك مطالبي كلي را در اينباره ارائه و نتيجهگيري را به خود شما واگذار ميكنيم:

حوادث ناگواري (مثل: زلزله، سيل و...) كه در جهان طبيعت روي ميدهد، چند گونه است:

الف) مصايب خود ساخته:

برخي بلاها به دست خود انسان ساخته ميشود; به عبارت ديگر، اين حوادثِ دردناك از نوع طبيعي است كه پروردة دست خود انسانهاست. اگر در شهري زلزله ميآيد و از بخشهاي مستضعفنشين، هزاران قرباني ميگيرد، اگر يك بيماري فراگيرد يا قحط سالي همه گير، تنها از افراد بينوا و از پا افتاده قرباني ميگيرد، بر اثر عملكرد خود انسان، تحث تأثير عوامل اجتماعي از جمله زورگويي ستمگران يا عمل نكردن به دستورات ديني مبني بر بهرهگيري صحيح از طبيعت، نظم، تعهد و... است.

اگر افراد محروم همچون ثروتمندان از خانههاي مقاوم در برابر حوادث برخوردار بودند و خانهها را طوري نميساختند كه با مختصر حركتي در هم فرو ريزد، اين چنين نميشد در اينگونه بلايا كافر و مؤمن يكسان تلقي ميشود; بنابراين، طبق نظام علت و معلول كه بر عالم حاكم است، هر كس زمينههاي لازم براي رويارويي با حوادث طبيعي (مثلاً زلزله براي كساني كه روي خط زلزله زندگي ميكنند) را فراهم نكند، آسيبپذير خواهد بود.

قرآن كريم ميفرمايد: إِنَّ اللَّهَ لاَيَظْـلِمُ النَّاسَ شَيْ ?‹ًا وَ لَـَكِنَّ النَّاسَ أَنفُسَهُمْ يَظْـلِمُونَ; (يونس، 44) خداوند هيچ بر مردم ستم نميكند; ولي اين مردمند كه بر خويشتن ستم ميكنند.

بنابراين برخي مصائب زندگي بر اثر سهل انگاريها، اشتباهات و ندانم كاريهايي است كه از انسان سر ميزند و نتائج آن گريبانگير او ميشود.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 20، ص 441، نشر: دارالكتب الاسلامية، تهران.)

ب) عاملي براي بازگشت:

گاهي حوادث ناخوشايند و ناگوار در زندگي انسانها رخ ميدهد تا عاملي براي بازگشت و سازندة روح آنان باشد. غرور و غفلت و خوابزدگي، مسلماً از موانع تكامل معنوي و سعادت انسان است و براي دگرگون ساختن اين وضعِ نابسامان و جايگزين كردن ياد خدا به جاي فراموشيها، وجود حوادث غيرمترقبه كه با فراز و نشيب خويش، زندگي آرام را از انسان سلب ميكند، بسيار راهگشاست.

قرآن كريم ميفرمايد:

فَأَخَذْنَـَهُم بِالْبَأْسَآءِ وَالضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ; (انعام، 42) و ما آنها را به حوادث غمانگيز و رنجها گرفتار ساختيم، شايد به درگاه خدا روي آورند.

ج) كفارة گناهان:

گاهي خداي متعال براي از بين بردن آثار گناهان، برخي بلاها و مصيبتها را متوجه انسانها ميكند تا به لطف و كرمش بخشي از گناهان برخي گنهكاران را در دنيا بشويد تا پس از مرگ، گرفتار عذابهاي دردناك نشوند.

وَ مَآ أَصَـَبَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَ يَعْفُوا عَن كَثِيرٍ;(شوري،30) هر مصيبتي كه به شما ميرسد به خاطر اعمالي است كه انجام دادهايد و بسياري را نيز عفو ميكند.

گرچه ظاهر آيه ميگويد: همة مصائب اينگونهاند، ولي مانند هر عامّي كه استثنائاتي دارد، مواردي از مصائب هستند كه قطعاً از اين حكم خارج هستند مانند مصائبي كه به انبيا و ائمه: وارد ميشود.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 20، ص 441ـ440، نشر: دارالكتب الاسلامية.)

د) امتحان و شكوفايي استعدادها: انسان در پرتو مصائب، قواي فكري خود را به كار مياندازد و به قلههاي علم و آگاهي ميرسد.

مصائب، مادرِ خوشبختيها هستند واگر بشر در زندگي دور از مشكلات داشت به راحتيهاي امروزي دست نمييافت.(الهيات و معارف اسلامي، استاد جعفر سبحاني، ص 160، نشر: مؤسسه امام صادق.)

بنابراين برخي بلاها براي آزمايش كردن مردم و شكوفايي استعداد آنها رخ ميدهد; چرا كه يكي از سنتهاي الهي است و به هيچ وجه تعطيل بردار نيست. در قرآن چنين آمده است:

وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الاْ ?َمْوَ َلِ وَ الاْ ?َنفُسِ وَ الثَّمَرَ َتِ وَبَشِّرِ الصَّـَبِرِينَ; (بقره، 155) و قطعاً شما را به چيزي ]از قبيل[ ترس و گرسنگي و كاهشي در اموال و جانها و محصولات ميآزماييم و مژده باد شكيبايان را.

'û) برخي بلاها بر اثر گناه و خلافكاري پيش ميآيد و آثار وضعي عمل انسان است. اين نوع بلاها نيز زاييدة انديشه و عمل خود انسان است.

قرآن كريم ميفرمايد:

وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَيََّ ءَامَنُواْ وَاتَّقَوْاْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَـَتٍ مِّنَ السَّمَآءِ وَالأَْ رْضِ وَلَـَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَـَهُم بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ; (اعراف، 96) اگر مردمي كه در شهرها و آباديها زندگي ميكنند، ايمان آورند و تقوا پيشه كنند، درهاي بركات آسمان و زمين را به روي آنها ميگشاييم ولي آنها آيات ما را تكذيب كردند ما هم آنها را به مجازات اعمالشان گرفتيم.

با توجه به آنچه بيان شد ميتوان دريافت كه به حوادثي از قبيل سيل از زاويههاي گوناگوني ميتوان نگريست; ممكن است زاييدة عملكرد خود انسان باشد (مثلاً به خاطر بهرهمندي نادرست از طبيعت) امكان دارد براي امتحان يا كيفر و يا عاملي براي توجه به خداي جهانآفرين يا... باشد.